انسانها از دیرباز در طول زندگی خود، گرفتار مسائل اخلاقی و مشکلات روانی بودهاند و روانشناسی به عنوان یک علم مستقل از قرن نوزدهم سعی کرده است در درمان بیماریهای روحی – روانی، مثمر ثمر باشد؛ اما در حدود دو دهه پیش شاخهای از روانشناسی به نام روانشناسی مثبتنگر به جای تمرکز بر بیماریها و اختلالات روانی، بر هیجانات مثبت و فضایل و توانمندیهای انسان تکیه میکند. این شاخه جدید روانشناسی با هدف تأکید بر فضایل ششگانه اخلاقی مانند خرد، شجاعت، عدالت، میانهروی، عشق و رأفت، استعلا و توانمندیهای بیستوچهارگانهای مانند صداقت، امید، قدردانی، رهبری . . . به دنبال یافتن آن چیزی است که «زندگی خوب» نامیده میشود. روانشناسی مثبتگرا با تکیه بر فضایل و توانمندیها و با کشف زوایای پنهان وجودی انسان، موجب بهره بردن از قابلیتهای نهفته انسان میشود. پی بردن به این فضایل در هر فردی باعث شکوفایی و محدود شدن رذیلتهای وجودی او میشود. لیلی و مجنون یکی از منظومههای خمسه نظامی از این نظر قابل بررسی است. شناخت این فضایل و توانمندیها میتواند در نشان دادن شخصیت لیلی تأثیر بسزایی داشته باشد. در این منظومه شخصیت لیلی با دارا بودن فضیلت رأفت و عشق و میانهروی و استعلا و همچنین توانمندیهای دوستداشتن، دوراندیشی و امید به شکوفایی و تعالی میرسد.

ترنس اروین استدلال می کند که آکوئیناس به پرسشی که ارسطو طرح کرده بود ولی پاسخ نداده بود، پاسخ داد. پرسش این است که آیا بین فضایل عقلی و فضایل اخلاقی ارتباطی وجود دارد؟ پاسخ این است که بله، فضایل اخلاقی به فضایل عقلی برای رسیدن به غایت نهایی جهت می دهند. فضایل اخلاقی می گویند که در زمینه چه اموری باید اندیشید، چقدر به امور دیگر باید پرداخت و چقدر باید برای امور عقلی زمان گذاشت. آکوئیناس علاوه بر فضایل اخلاقی به فضایل موهبتی قایل است و به آنها به ویژه به محبت، در جهت دهی مذکور، نقش محوری می دهد. نگارنده استدلال می کند که اولا ارسطو هم به این پرسش پاسخ داده بود. ثانیا بین فضایل عقلی و فضایل اخلاقی تفاوت نوعی وجود ندارد. ثالثا یک فضیلت است که هم در امور عقلی عمل می کند و هم در امور اخلاقی. رابعا ریشه اشکالات در طبیعت گرایی اخلاقی آکوئیناس، به تبع ارسطوست.

بحث از چگونگی پیدایش ایمان دینی و علل و عوامل تقویت و تداوم آن از اهمیتی ویژه برخورداراست. بررسی این مساله افزون بر این که از جنبه نظری، سبب دستیابی به فهم عمیق تری از مفهوم ایمان می شود و آشنایی با آن به عنوان مساله ای وجودی، خود نقش موثری در تحول درونی انسان دارد، از جنبه عملی نیز می تواند در جهت ارایه راهکاری مناسب برای ایجاد و گسترش آن در جامعه به ما کمک کند.مقاله حاضر تحت عنوان "ایمان و فضایل اخلاقی" با توجه به افزایش و کاهش پذیری حقیقت ایمان بر پایه تحولات نفس (قلب) آدمی، به بررسی مقومات مندرج در ساختار معنایی آن می پردازد. نخست نظریات مختلف در تبیین تصدیق مندرج در مفهوم ایمان، به سه نظریه معرفت عقلی،معرفت قلبی و تسلیم نفسانی تقسیم می شود و با نقد و بررسی آنها، سر انجام عنصر تسلیم روحی و نفسانی انسان به خدای یگانه اساسی ترین مقوم در ساختار معنایی ایمان دینی معرفی می گردد و سپس نقش اعمال صالح به عنوان لازم ذاتی آن در اکتساب فضایل اخلاقی و تاثیر این فضایل در حفظ و تقویت ایمان دینی تبیین می شود.

زمینه و هدف: اهداف علم روانشناسی در گذشته تمرکز بر بیماریها و راههای درمان آنها بوده است؛ اما در حدود دو دهۀ پیش شاخه ای از روانشناسی به نام روانشناسی مثبت نگر با هدف تأکید بر فضایل ششگانۀ اخلاقی مانند خرد، شجاعت، عدالت، میانه روی، عشق و رأفت، استعلا، رهبری و غیره مورد توجه قرار گرفت. هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل فضایل و توانمندیهای شخصیتهای منظومۀ خسرو و شیرین نظامی بر اساس نظریۀ روانشناسی مثبت نگر میباشد. روش مطالعه: این پژوهش با روش تحلیل محتوا به تبیین فضایل و توانمندیهای شخصیتی در اشخاص داستان خسرو و شیرین پرداخته است. یافته ها: خسرو و شیرین یکی از منظومه های خمسه نظامی است و اشخاص این منظومه دارای فضایل و قابلیتهایی هستند که شناخت این فضایل و توانمندیها میتواند در واکاوی شخصیّتهای این داستان تأثیر بسزایی داشته باشد. نتیجه گیری: در این داستان، رابطۀ عشق متقابل، ملموس است. خسرو با اینکه از ابتدا با نگاه کامجویی وارد این رابطۀ عاشقانه میشود، با تأکید بر توانمندیهای دلیری، مهربانی، درک زیباییها و غیره به فضایل شجاعت، عشق، استعلا و غیره دست مییابد و سیر تکاملی را در شخصیت او میبینیم. شیرین نیز با تقویت توانمندیهایی چون خودکنترلی، فروتنی، و بخشش به همه فضایل نائل میشود و به تعالی میرسد.

ارجوزه قصیده ای است بر وزن رجز که از قدیم ترین اوزان شعر عربی است. ارجوزه مرحوم آیه اله العظمی خویی از نوع رجز سالم مسدس همانند الفیه ابن مالک در نحو است که در 166 بیت به بیان فضایل امیرالمومنین علی (ع) پرداخته است. شرح این ارجوزه نیز در کتابی 3 جلدی با عنوان «علی امام البرره» منتشر شده است.برتری پیامبر (ص) بر سایر پیامبران، برتری قرآن بر کتب آسمانی، خاتمیت پیامبر (ص)، حدیث یوم الانذار، اشاره به آیات و روایات فضایل امیرالمومنین (ع)، برخی فضایل حضرت فاطمه (س) و امام حسن و امام حسین (ع) از جمله موضوعاتی است که در این ارجوزه مطرح شده است.

حدیثی منسوب به حضرت امیرمومنان علیه السلام چهار فضیلت را به مثابه فضایل اصلی برمی شمارد که عبارت اند از: حکمت، شجاعت، عفت و عدالت. این مقاله می کوشد نشان دهد که این حدیث بیش از آن که بازگوی فضایل اخلاقی از دیدگاه اسلام باشد، بیانگر فضایل اخلاقی فرهنگ یونان باستان است. برای این کار، نویسنده به تحلیل مفهوم آرته (فضیلت) در فرهنگ یونان باستان و فضایل معروف آن فرهنگ پرداخته، با بیان تحول تاریخی و مفهومی آنها دگرگونی آنها را در فرهنگ اسلامی در میان عالمان اخلاق پی می گیرد و با مقایسه آنها با آموزه های اخلاقی قرآن کریم، می کوشد تا کاستی های این حدیث را از نظر تعداد، اهمیت و محتوای فضایل اصلی نشان دهد و نتیجه بگیرد که چه بسا این حدیث از سوی علاقه مندان به اخلاق فضیلت محور یونانی برساخته شده باشد.

پرسش اصلی در این مقاله آن است که مبدأ اصلی فضایل اخلاقی چیست؟ در پاسخ به این پرسش، در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مبانی فلسفی و ضمن تبیین معنای توحید، مبدئیت آ ن برای فضایل اخلاقی اثبات شده و این نتیجه به دست آمده که اساس ارزش ها و فضایل به رابطه انسان با خدا بازمی گردد؛ بدین ترتیب آنچه موجب ارزش اخلاقی برای همه صفات اکتسابی و رفتارهای اختیاری انسان در عرصه های گوناگون بینشی، گرایشی و رفتاری می شود، توحید است و ما از این امر، به منشأ بودن توحید برای فضایل اخلاقی تعبیر می کنیم. توحید کامل مستلزم آن است که در مرحله اعتقاد، انسان هیچ کس را شریک خداوند قرار ندهد؛ در سطح گرایش، به هیچ کس و هیچ چیز جز او گرایش استقلالی نداشته باشد و در عمل نیز، فقط مستقلاً از دستورهای خداوند پیروی کند. در واقع توحید در سطح بینش منشأ ایمان، در سطح گرایش منشأ تقوا و در سطح رفتار منشأ عبودیت است و این سه فضیلت مطلق هستند و شرط فضیلت بودن دیگر فضایل این است که مصداقی از این سه فضیلت باشند.